Nếu bạn sống sót sau khi bị tai biến (đột quỵ), chắc chắn bạn sẽ được các chuyên gia y tế lưu ý chi tiết về chế độ ăn uống hằng ngày để nhanh chóng hồi phục và ngăn ngừa đột quỵ tái phát.
Chế độ ăn uống là biện pháp phòng ngừa quan trọng thứ 2 chỉ sau việc dùng thuốc, giúp bệnh nhân tránh được nguy cơ bị tiểu đường, béo phì và tăng huyết áp.
Sau đột quỵ, rất nhiều tế bào não bị suy yếu hoặc mất đi. Vì vậy, việc lựa chọn đúng thực phẩm trong chế độ ăn uống hằng ngày sẽ giúp cho não bộ tăng cường sản xuất BDNF (Brain- Derived Neurotrophic Factor – được coi là một yếu tố dinh dưỡng thần kinh có nguồn gốc từ não).
BDNF giúp tăng cường sự phát triển thần kinh, liên quan đến việc tạo ra các tế bào thần kinh mới trong não bộ.
- Nên ăn nhóm thực phẩm giúp tăng cường BDNF: các thực phẩm giàu axit béo không bão hòa, thực phẩm giàu chất xơ, chất chống oxy hóa, vitamin và khoáng chất
- Cần tránh nhóm thực phẩm làm giảm BDNF: thực phẩm có nhiều chất béo bão hòa, đường, cholesterol, natri
Mục lục
Người bị tai biến (đột quỵ) nên ăn gì?
Cá biển
Cá biển đặc biệt là cá hồi là một trong những món ăn yêu thích của người dân Nhật Bản. Loại cá này đã trở thành một nét văn hóa ẩm thực quen thuộc của đất nước “Mặt trời mọc” với món sushi cực kì nổi tiếng.
Người Nhật Bản thường ăn các món có liên quan tới cá 2 bữa trong ngày. Họ ăn cá nhiều hơn gấp đôi người dân ở các nước phương Tây. Chính vì thể, tỷ lệ người bị mắc các bệnh có liên quan tới béo phì, tim mạch hay tai biến ở Nhật Bản cũng thấp hơn đáng kể.
Cá biển (cá hồi, cá thu, cá mòi, cá trích) cung cấp một loại axit béo lành mạnh được gọi là Omega-3. Cụ thể axit béo Omega-3 gồm có:
- EPA – eicosapentaenoic axit
- DHA – docosahexanoic axit
- ALA – alpha-linolenic axit
Trong đó EPA và DHA2 là 2 loại axit amin có giá trị cao nhất. Chúng tham gia vào quá trình hình thành các màng tế bào não góp phần làm tăng thể tích của não bộ.
Omega-3 đã được chứng minh là có khả năng hồi phục mức protein BDNF trong não. Đồng thời nó giúp ngăn chặn tình trạng máu nhiễm mỡ bằng cách làm giảm cholesterol, ngăn ngừa nguy cơ xơ vữa động mạch và bảo vệ tim mạch.
Các loại rau
Rau có lá màu xanh đậm
Các nghiên cứu gần đây phát hiện ra rằng cứ ăn 7g chất xơ mỗi ngày bạn sẽ giảm được gần 7% nguy cơ đột quỵ lần đầu tiên. Các loại rau xanh cũng rất giàu chất chống oxy hóa – giúp chống viêm và ngăn ngừa sự tích tụ mảng bám xơ vữa động mạch, góp phần cải thiện lưu thông máu.
Trong một nghiên cứu trên hơn 30.000 phụ nữ lớn tuổi trong khoảng thời gian 12 năm, những người ăn thực phẩm giàu chất chống oxy hóa có nguy cơ bị tai biến mạch máu não thấp nhất.
Trung bình, các loại rau củ có chứa chất chống oxy hóa cao gấp 64 lần so với thịt động vật.
Các loại rau lá màu xanh đậm có hàm lượng chất xơ và chất oxy hóa cao nhất, có lợi cho não bộ như là: rau cải thìa, cải xanh, súp lơ xanh, xà lách. Vì thế đừng ngại ăn rau trong mỗi bữa ăn để phòng chống nguy cơ tai biến bạn nhé.
Rau muống
Rau muốn có nhiều Canxi. Loại khoáng chất này giúp củng cố sự chắc bền của thành mạch đồng thời duy trì áp lực thẩm thấu của các mạch máu ở mức bình thường để ngăn ngừa tình trạng xuất huyết mạch máu. Vì thế đây là loại rau rất thích hợp với những người có huyết áp cao hay bị đau nửa đầu.
Wasabi
Washabi cũng là một loại rau gia vị truyền thống của Nhật Bản có vị cay nồng rất đặc trưng. Nó thường được dùng để tạo thành nước xốt hoặc ăn chung với các món như sashimi, sushi.
Các nghiên cứu thời gian gần đây đã chỉ ra rằng, loại rau này có thể ức chế một số tế bào ung thư nhất định.
Đặc biệt hơn, các nhà khoa học đã phát hiện một thành phần trong những cây wasabi mang tên là 6-MSITC có khả năng ngăn ngừa sự hình thành các cục máu đông trong động mạch. 6-MSITC hoạt động bằng cách phá vỡ sự kết lập các tế bào tiểu cầu, từ đó giúp ngăn chặn được nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch, tai biến mạch máu não và tăng huyết áp.
Không những thế, wasabi cũng là một liều thuốc tự nhiên để chống cảm lạnh và dị ứng rất hữu hiệu.
Ngũ cốc nguyên hạt
Giống với các loại cá biển, hạt lanh và hạt chia cũng có nhiều Omega-3 rất tốt cho sức khỏe. Đồng thời, 2 loại ngũ cốc nguyên hạt này còn có hàm lượng chất xơ cao giúp duy trì cân nặng ổn định. Do đó, chúng là những loại thực phẩm dinh dưỡng lành mạnh giúp chúng ta phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và béo phì – nguyên nhân gây ra tai biến.
Các loại hoa quả
Cà chua
Cà chua một nguồn giàu chất chống oxy hóa lycopene vitamin C và P
Người ta đã thực hiện những thí nghiệm để kiểm chứng tác dụng của Lycopene và thấy được thành phần này giúp bảo vệ thần kinh và làm giảm tác động của tổn thương não do tai biến nhồi máu não ở chuột.
Vì thế những món salad cà chua đơn giản hoặc nước ép cà chua không đường là một gợi ý lành mạnh cho những người bị tai biến.
Việt quất
Nếu muốn có trí nhớ minh mẫn, bạn nên ăn những trái việt quất. Nhưng bạn có biết, loại trái cây này cũng giúp cải thiện sự phát triển thần kinh và chức năng nhận thức của chúng ta.
Nhờ vào chất chống oxy hóa flavonoid nên nó có thể tác động đến đường truyền tín hiệu tế bào trong não bộ giúp tăng cường sản xuất BDNF
Vì thế, việt quất là một trong những loại quả mọng hàng đầu cho sức khỏe trí não. Hãy thưởng thức loại trái cây này mỗi ngày để ngăn chặn nguy cơ tai biến mạch máu não.
Lựu
Các gốc tự do là nguồn cơn gây ra mọi bệnh tật trong cơ thể. Não bộ rất nhạy cảm với những tổn thương bởi gốc tự do. Quả lựu chứa các chất chống oxy hóa lành mạnh, giúp bảo vệ cơ thể khỏi những thiệt hại từ các gốc tự do gây ra, do đó nó cũng giúp bảo vệ não bộ khỏi thiệt hại của các gốc tự do này.
Táo
Táo rất giàu khoáng Kali, những người sau tai biến thường được khuyên nên có chế độ ăn thanh đạm, ít muối. Kali có thể đào thải lượng natri (muối) bên trong cơ thể ra ngoài, giúp duy trì huyết áp ở mức bình thường, ngăn ngừa tai biến tái phát.
Nếu hàm lượng kali nạp vào cơ thể tăng 1.600 miligam mỗi ngày sẽ giúp giảm tỷ lệ bị tai biến thấp hơn 21%. Ngoài táo, thì Kali cũng có nhiều trong trái nho, củ cải, đậu trắng và rau xanh và khoai lang.
Bưởi
Bưởi là một siêu thực phẩm giảm cân, vì thế những người béo phì có nguy cơ bị tai biến mạch máu não nên ăn loại quả này. Đó là bởi vì quả bưởi có chứa một chất chống oxy hóa tên là naringenin khiến chúng ta có cảm giác no lâu, hạn chế thèm ăn và đốt cháy dư lượng mỡ thừa. Bưởi rất tốt để làm hạ đường huyết và phòng chống các bệnh liên quan đến tim mạch.
Bơ
Omega-9 là một loại axit amin lành mạnh, thuộc nhóm chất béo không no, không bão hòa đơn. Bạn có thể tìm thấy loại dưỡng chất này trong những trái bơ.
Omega-3 giúp bảo vệ tim mạch bằng cách làm giảm những cholesterol xấu (LDC) và tăng nhưng cholesterol tốt (HDL) có lợi cho sức khỏe.
Các loại đồ uống lành mạnh
Sữa đậu nành
Sữa đậu nành là đồ uống lý tưởng cho những bệnh nhân bị tim mạch hoặc cao huyết áp. Các chất chống oxy hóa phyto như axit béo (omega-3 và 6) có tác dụng ngăn ngừa xơ vữa động mạch, góp phần bảo vệ sự linh hoạt của mạch máu, nhờ đó giúp giảm huyết áp và ngăn ngừa đột quỵ.
Sữa chua
Sữa chua là một trong những thực phẩm tốt nhất cho những người đang điều trị sau tai biến. Nhiều bệnh nhân sau tai biến gặp chứng khó nuốt và khó tiêu hóa thức ăn, vì thế nên dùng sữa chua vì nó rất mềm, dễ ăn và cũng là một nguồn protein tuyệt vời, đồng thời có chứa men vi sinh hỗ trợ sức khỏe tiêu hóa.
Trà xanh
Flavonoid là một chất chống oxy hóa có trong trà xanh, thành phần này có thể giúp hạ thấp mức cholesterol và huyết áp. Uống 2 -3 tách trà mỗi ngày có thể giúp bạn giảm thiểu 20% nguy cơ đột quỵ.
Trà cũng rất có lợi với những bệnh nhân bị tiểu đường vì các hợp chất trong lá trà có thể bắt chước tác dụng của insulin và ngăn không cho tinh bột biến thành đường.
Người bị tai biến (đột quỵ) kiêng ăn gì?
Thịt đỏ
Thịt lợn, thịt bò, thịt cừu… là những loại thịt đỏ có hàm lượng cao chất béo bão hòa – nguyên nhân khiến mỡ máu tăng cao.
Một phân tích tổng hợp về thịt cho thấy nguy cơ đột quỵ tăng 10% có liên quan tới chế độ ăn uống có nhiều loại thịt đỏ mỗi ngày. Chất sắt heme trong các loại thịt này cũng được chứng minh là có liên quan đến nguy cơ đột quỵ.
PCB là một loại hóa chất độc hại thường tích tụ trong mỡ động vật. Nếu vô tình ăn phải những loại thịt chưa được kiểm chứng PCB thì nó có thể làm gia tăng tỷ lệ bị tai biến lên gấp 8 -9 lần.
Ngoài ra, các loại thịt chế biến sẵn như xúc xích, thịt xông khói cũng cần được gạch khỏi “danh sách” những thực phẩm dành cho người bị tai biến.
Thực phẩm nhiều dầu mỡ
Fast food, đồ nướng, chiên, xào là những thực phẩm nhiều dầu mỡ – đây là những chất béo bão hòa, lý do gây ra tình trạng tắc nghẽn mạch máu và dẫn tới tai biến.
Dầu mỡ làm tăng nồng độ cholesterol trong máu, khi các cholesterol này tích tụ và bám lên thành mạch nó sẽ gây ra chứng xơ vữa động mạch làm nghẽn dòng chảy của máu.
Hàm lượng cholesterol cao cũng là nguyên nhân của bệnh béo phì và tiểu đường loại 2. Theo một nghiên cứu của Trường Y tế cộng đồng Harvard, những người ăn thực phẩm chiên 4-6 lần/ tuần tăng 39% nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 và 23% nguy cơ mắc bệnh mạch vành so với người bình thường.
Ngoài ra, ăn thực phẩm chiên rán nhiều lần sẽ sản sinh ra các chất độc acrylamide – làm suy yếu hệ thần kinh trung ương và hệ thần kinh ngoại biên khi hấp thụ trong thời gian dài.
Những loại thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ còn có thể là nguyên nhân gây ra nhiều vấn đề tai hại khác cho sức khỏe như là: mọc mụn trứng cá, rối loạn tiêu hóa, gan nhiễm mỡ, ung thư…
Đồ ăn quá mặn
Những món ăn quá mặn sẽ khiến cho huyết áp gia tăng – nguy cơ của bệnh đột quỵ. Một cách để phòng ngừa đột quỵ là cần giữ cho lượng muối nạp vào cơ thể < 4g mỗi ngày để giảm phù, giúp thận bài tiết các chất đào thải của chuyển hóa đạm, chất béo, tinh bột, đường. Hãy thử sử dụng các loại gia vị không có muối khác như thảo mộc, gia vị hoặc nước ép trái cây (chanh hoặc cam) để tạo hương vị cho thực phẩm.
Những món ăn thường có nhiều muốn như: các món kho, hành muối, dưa cà, kim chi, thịt hun khói, pate, snack…
Đồ ăn có nhiều đường
Đường là thành phần “tối kị” với những người có nguy cơ bị tai biến mạch máu não. Vì đường làm tăng nồng độ glucoza trong máu đột ngột, gây ra tình trạng suy nhược mệt mỏi.
Đồng thời đường có tính gây nghiện, nó kích thích cơ thể thèm ăn nhiều hơn. Vì thế sau khi ăn các đồ ăn ngọt thì nhiều người muốn ăn thêm các thực phẩm khác. Điều này sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh béo phì, tiểu đường và tim mạch – những căn bệnh này lại là nguyên nhân có thể dẫn tới đột quỵ trong tương lai
Đồ uống không lành mạnh
Đồ uống có ga, nước tăng lực: Nghiên cứu được trình bày tại Hội nghị Đột quỵ Quốc tế của Hiệp hội Đột quỵ Hoa Kỳ cho thấy những người chỉ uống một cốc nước ngọt có ga mỗi ngày có thể làm tăng 48% nguy cơ đột quỵ .
Người bị tai biến cũng nên tránh tiêu thụ các loại nước ép trái cây có nhiều đường, sữa đặc, sữa tươi có đường và hàm lượng chất béo cao
Rượu bia: Bia rượu phổ biến trên bàn nhậu quý ông tuổi 40. Nhưng, chỉ sau 10 phút khi dung nạp vào người, tim mạch sẽ tổn thương mà bộc phát ra ngoài thành chứng đau đầu, khó thở, mắt cá sưng to… Giới y học gọi trái tim nam giới nghiện rượu là “tim bò” hoặc “tim bia”, to hơn tim người bình thường song lại kém chức năng, bơm máu không đều, dễ gây đột quỵ.
Một số lưu ý khác về chế độ ăn uống cho người bị tai biến
Đối với bệnh nhân sau tai biến, nên chế biến các món ăn mềm, dễ tiêu hóa, thanh đạm, ít gia vị. Có thể chế biến theo các kiểu như salad, luộc, hấp, canh, súp, băm nhỏ nguyên liệu trước khi nấu.
Không nên sử dụng dầu mỡ động vật để chế biến thức ăn, thay vào đó các loại dầu thực vật như dầu đậu nành, dầu hạt cải có nhiều CoQ10 là chất chống oxy hóa giúp bảo vệ các mô cơ thể bao gồm các mô não bị tổn thương do tai biến gây ra.
Cần chia nhỏ thực đơn làm 4 -5 bữa mỗi ngày để tránh kích thích dạ dày làm việc quá tải. Nên hẹn giờ thời gian cố định các bữa trong ngày để tạo thành thói quen ăn uống đúng giờ cho người bị tai biến.
Tìm hiểu thêm: Muốn ngăn ngừa tai biến – nên thực hiện các nguyên tắc sau
